Το επάγγελμα του κοινωνιολόγου περιστρέφεται γύρω από τον άνθρωπο και τις καθημερινές του δραστηριότητες. Ανάλογα με το χώρο εργασίας του, ο κοινωνιολόγος επιστρατεύει τις θεωρητικές γνώσεις και την ερευνητική εμπειρία του για να κατανοήσει τα συλλογικά φαινόμενα, να αναλύσει τα κοινωνικά προβλήματα και να καταθέσει προτάσεις για την ορθολογική και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Στις εφαρμοσμένες μορφές του το επάγγελμα του κοινωνιολόγου περιστρέφεται γύρω από τις σύγχρονες, καθημερινές, συλλογικές ανάγκες των πολιτών προσπαθώντας να βοηθήσει στην αμεσότερη ικανοποίηση τους.
Ο κοινωνιολόγος απαιτείται να δείχνει ενδιαφέρον για τα συλλογικά φαινόμενα και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του να νιώθει αγάπη για τους ανθρώπους και κατανόηση για τις πράξεις τους. Οφείλει να είναι ευαίσθητος, υπεύθυνος, προσεκτικός και αντικειμενικός, όταν αναλύει τα κοινωνικά φαινόμενα. Είναι υποχρεωμένος να τηρεί την επιστημονική δεοντολογία και πρακτική, να είναι διακριτικός, να έχει εχεμύθεια και σοβαρότητα.
Ο κοινωνιολόγος μέσα από τη θεωρητική εκπαίδευση και την εμπειρική του κατάρτιση, γνωρίζει τις βασικές αρχές οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών και τους βασικούς κανόνες λειτουργίας τους. Η κατανόηση των βασικών κοινωνικών θεσμών, η ανάλυση κοινωνικών φαινομένων και η αιτιολόγηση των κοινωνικών προβλημάτων, καθώς και η επινόηση τρόπων για τον έλεγχο τους, συνθέτουν το γνωστικό πεδίο του κοινωνιολόγου.
